ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΟΠΩΣ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ – LOGISTICS – H ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Το ενεργειακό πρόβλημα αποτελεί το κορυφαίο θέμα για τις κυβερνήσεις της Ευρώπης εδώ και μήνες. Παρ’ όλες όμως τις συζητήσεις που έχουν γίνει, και σε ανώτατο επίπεδο, δεν διαφαίνεται ακόμα μια συγκεκριμένη λύση.
Ποια είναι η κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα:
- Κατ’ αρχήν η ίδια η «Ενέργεια», για τον μέσο άνθρωπο, κρατάει από τον επιστημονικό ορισμό της την ιδιότητα του μετασχηματισμού της γιατί σημαίνει μια αόριστη ουσία που μπορεί να μετασχηματίζεται σε κίνηση, θερμότητα, βιομηχανική παραγωγή κλπ Τις περισσότερες φορές και λόγω των πιο οικείων εφαρμογών της (δηλαδή τις οικιακές εφαρμογές, λαμπτήρες, κουζίνα, ψυγείο, πλυντήριο) η «Ενέργεια» ταυτίζεται με την «Ηλεκτρική Ενέργεια». Κάποιες άλλες φορές ταυτίζεται με τις πηγές της: ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτης, φυσικό αέριο), ανανεώσιμες πηγές κλπ.
- H ΕΕ στράφηκε τα προηγούμενα χρόνια σε σχεδιασμό με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αφήνοντας απ’ έξω παραδοσιακές πηγές όπως ο λιγνίτης και έχοντας σαν στόχο να μειώσει και την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Ταυτόχρονα διαπραγματεύτηκε τιμές στην spot αγορά φυσικού αερίου (η spot αγορά αφορά άμεσες παραδόσεις) και όχι στη προθεσμιακή αγορά (με συμβόλαια χρονικής διάρκειας) με αποτέλεσμα ακριβότερες τιμές αγοράς.
- Η τιμή του Φυσικού Αερίου εξαρτάται εν μέρει από την Προσφορά και την Ζήτησή του και εν μέρει από τις Κερδοσκοπικές κινήσεις που εκδηλώνονται στα χρηματιστήρια Commodities
- Ο Ηλεκτρισμός είναι εν μέρει παραγόμενος από το Αέριο και ως εκ τούτου η τιμή του εξαρτάται επίσης από την τιμή του Φυσικού Αερίου. Εδώ να αναφέρουμε ότι η μέση τιμή Ηλεκτρικού Ρεύματος σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες (και στην Ελλάδα) καθορίζεται από την ακριβότερη τιμή που προσφέρει η ακριβότερη ηλεκτροπαραγωγική μονάδα που αυτή την εποχή είναι μεταξύ αυτών που χρησιμοποιούν Φυσικό Αέριο.
- Οι λύσεις που προτείνονται από διάφορα ευρωπαϊκά κράτη είναι :
- Πλαφόν στις τιμές χονδρικής/λιανικής
- Επιδότηση που όμως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν καλύπτει την αύξηση
- Κρατικοποίηση της βασικής εταιρείας παραγωγής Ηλεκτρισμού (που ενδεχομένως ήταν και παλαιότερα κρατική) της Χ χώρας που στην συνέχεια εφαρμόζει πλαφόν αύξησης τιμής Ηλεκτρικού Ρεύματος και για να καλύψει την απώλεια κέρδους αυξάνει το μετοχικό κεφάλαιο.
- Υποχρεωτική σύναψη συμβολαίων μεταξύ εταιρειών χονδρικής και λιανικής
- Απεξάρτηση τιμών Ηλεκτρικού Ρεύματος από τιμές Φυσικού Αερίου
Ειδικότερα στην Ελλάδα:
- Η Προθεσμιακή Αγορά, δηλαδή η αγορά συμβολαίων ηλεκτρικού ρεύματος που συγκρατεί τις κερδοσκοπικές τάσεις, δεν λειτουργεί ακόμα
- Γενικά η αύξηση της τιμής του Ηλεκτρισμού οφείλεται κατά βάση σε δομικά προβλήματα της Ελληνικής αγοράς με αποτέλεσμα να διακινούνται στην λεγόμενη spot αγορά, δηλαδή την αγορά από μέρα σε μέρα ηλεκτρικού ρεύματος και με μεγαλύτερο ποσοστό κερδοσκοπίας, μεγαλύτερες ποσότητες από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη
- Με τελικό αποτέλεσμα την μεγαλύτερη αύξηση πανευρωπαϊκά η οποία επιπλέον καταλήγει να πληρώνεται από τον τελικό καταναλωτή
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η ενιαία λύση αργεί ακόμα και επί της ουσίας η κουβέντα γίνεται γύρω από το αν θα επιβληθεί πλαφόν στις τιμές του εισαγόμενου Ρωσικού Φυσικού Αερίου και πρόσφατα στις τιμές Φυσικού Αερίου ανεξαρτήτως προέλευσης. Η διαφωνία προκύπτει σε πρώτη ανάγνωση για το αν η επιβολή πλαφόν θα γίνει δεκτή από τον Χ Προμηθευτή ή όχι στην οποία περίπτωση μπορεί να διακοπεί η παροχή αερίου από τον Προμηθευτή – κάτι που δεν είναι και σίγουρο αφού μπορεί να ακολουθήσει μία διαπραγμάτευση. Η αντιπρόταση είναι να προμηθευτεί το κάθε κράτος μόνο του δανειζόμενο αλλά το μειονέκτημα της πρότασης είναι ότι το επιτόκιο δανεισμού δεν είναι το ίδιο για όλα τα κράτη και έτσι οι λιγότερο ευνοημένες χώρες επικαλούνται την λεγόμενη «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» που επιβάλλει τι; επί της ουσίας τον ενιαίο δανεισμό για όλες της χώρες, δηλαδή ενιαίο επιτόκιο δανεισμού που δεν θα προκαλέσει περαιτέρω αύξηση της ήδη υπάρχουσας διαφοράς ανταγωνιστικότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Να θυμίσουμε πως το επιχείρημα της «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» ήταν επίσης δημοφιλές την περίοδο της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης που στην ουσία αναφερόταν στην έκδοση των «ευρωομολόγων» οπότε κάτι αντίστοιχο υπονοείται και σήμερα χωρίς όμως να ονομάζεται, τουλάχιστον όχι σε αναλύσεις στα ΜΜΕ. Άρα και η ενεργειακή κρίση κρύβει από πίσω της κάποιες χρόνιες παθογένειες της ΕΕ οι οποίες είναι και το βασικό θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το πόσο θα διαρκέσει η ενεργειακή κρίση είναι άγνωστο. Πιθανά, όσο και ο πόλεμος της Ουκρανίας για τον οποίον δυστυχώς δεν διαφαίνεται θετική λύση σύντομα, το αντίθετο μάλιστα αφού τα πράγματα μοιάζουν να πηγαίνουν προς το χειρότερο σαν μια κακή αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Η όλη κατάσταση επηρεάζει κάθε κλάδο της Οικονομίας και κατά συνέπεια και τα Logistics. Γιατί το κόστος των ορυκτών καυσίμων επηρεάζει εκτός της παραγωγικής διαδικασίας και τις μεταφορές καθώς και την λειτουργία των περονοφόρων εσωτερικής καύσης ενώ το κόστος του Ηλεκτρικού Ρεύματος επηρεάζει το κόστος λειτουργίας των ηλεκτρικών περονοφόρων. Για παράδειγμα μια αποθήκη στην Ελλάδα έχει αυξήσει σε ένα χρόνο το κόστος λειτουργίας του στόλου περονοφόρων της, που στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι ηλεκτρικά, πάνω από 100% (αφού τόση είναι η αύξηση του Ηλεκτρικού Ρεύματος σε έναν χρόνο. Μπορούμε να φανταστούμε ποια θα είναι η κατάσταση αν σε έναν χρόνο έχουμε κι άλλη αύξηση 100% δηλαδή 200% σε δύο χρόνια. Προφανώς η μόνη λύση θα είναι η μετακύλιση του κόστους στο πελατολόγιο της αποθήκης αυτής που μπορεί να είναι τόσο πελάτες χονδρικής όσο και λιανικής. Το αποτέλεσμα θα είναι η μείωση της κίνησης και γενικά η επιβράδυνση αυτού του τομέα της οικονομίας. Σε γενικότερο πλαίσιο, οι μισθοί από την πλευρά τους, είτε θα αυξηθούν αυξάνοντας τον πληθωρισμό είτε όχι οπότε θα οδεύουμε σε κατάσταση στασιμοπληθωρισμού με καταστροφικές συνέπειες (εννοείται ότι στην περίπτωση των Logistics, δεν θα είναι μόνο το κόστος λειτουργίας των περονοφόρων που θα επηρεαστεί από την αύξηση του Ηλεκτρικού Ρεύματος αλλά και η όλη λειτουργία της αποθήκης εν γένει καθώς και το κόστος αναλωσίμων και ανταλλακτικών – ειδικά οι μπαταρίες λόγω κερδοσκοπίας των υλικών κατασκευής τους που είναι commodities- που και αυτές θα μετακυλιστούν στον επόμενο πελάτη).
Γενικά όμως γίνεται σαφές ότι ο τομέας των Logistics είναι ιδιαίτερα νευραλγικός γιατί η κάμψη του θα προκαλέσει προβλήματα τροφοδοσίας. Κατά συνέπεια θα πρέπει να είναι εκ των πρώτων για τους οποίους θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση. Προφανώς όμως η λύση θα είναι γενική, θα βρίσκεται στην λίστα προτάσεων που παρατέθηκαν στην αρχή και που δεν θα αφορά ειδικά και μόνο τον τομέα των Logistics.
Το ιδανικότερο θα ήταν η Ευρώπη να γίνει ενεργειακά αυτοδύναμη και συγκεκριμένα να εκμεταλλευτεί τα τεράστια αποθέματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου (Κύπρου, Ισραήλ κλπ). Δυστυχώς, λόγοι γεωπολιτικοί και ευρύτερων συμφερόντων δημιουργούν εμπόδια προερχόμενα από την γειτονική Τουρκία που υιοθετεί αναθεωρητικές πολιτικές οι οποίες εκδηλώνονται με πρωτοφανή επιθετικότητα την οποία η -ενωμένη- Ευρώπη πρέπει να εξουδετερώσει. Θα πρέπει να καταλάβει δηλαδή ότι μια σύρραξη στην περιοχή δεν συμφέρει κανέναν και πως η αποφυγή της δεν σημαίνει υποχώρηση της Ελλάδος όπως ενδεχόμενα φαντάζονται ως την πιο εύκολη λύση κάποιες από τις ευρωπαϊκές χώρες. Και για να δώσουμε ένα μέτρο των εμπορικών σχέσεων που καθορίζουν και τις πολιτικές σχέσεις μεταξύ διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών και Τουρκίας ας καταθέσουμε εδώ μια δικιά μας εμπειρία: πριν από πολλά χρόνια συμμετείχαμε ως Interklark στην μεγάλη βιομηχανική έκθεση WIN της Κωσνταντινούπολης που φιλοξενούσε χιλιάδες εκθέτες από όλον τον κόσμο, μια πραγματικά μεγάλη έκθεση, οργανωμένη από την Γερμανική Deutsche Messe. Είμασταν η μοναδική Ελληνική επιχείρηση και ο σκοπός της συμμετοχής μας ήταν να αποκτήσουμε πελατολόγιο στην Τουρκία. Στην έκθεση συμμετείχαν πάνω από 400 Ιταλικές επιχειρήσεις, πάνω από 300 Ισπανικές, 300 Γερμανικές, και περίπου από 100 από χώρες όπως Ρωσία, Ουγγαρία και λιγότερες από Σκανδιναβία, Γαλλία, Κάτω Χώρες κλπ πολύ δε λίγες από ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο. Ήταν λοιπόν ξεκάθαρο από τότε πως κάποιες χώρες είχαν και συνεχίζουν να έχουν μεγάλο εμπορικό άνοιγμα στην Τουρκία και κατά συνέπεια μεγάλα συμφέροντα.
Τελικά το Ενεργειακό πρόβλημα της Ευρώπης είναι πολύ πιο σύνθετο από ότι φαίνεται και απαιτεί μεγάλες ικανότητες διπλωματικές, γεωπολιτικές, οικονομικές και φυσικά πολιτική θέληση και κοινό όραμα για μια ενωμένη Ευρώπη, αυτό που σήμερα προσδιορίζεται ως «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» που από μόνο της σαν έκφραση ακούγεται ναϊβ. Το συμπερασμα; Η τέλεια λύση μάλλον δεν θα υπάρξει, δυστυχώς για μια ακόμα φορά η Ευρώπη δεν θα βγει αλώβητη και ας ελπίσουμε ότι η Ελλάδα δεν θα βγει χαμένη από αυτή την περιπέτεια αλλά ότι θα δούμε το Ενεργειακό σαν ευκαιρία, ώστε η χώρα να βγει κερδισμένη τόσο σαν ενεργειακός παραγωγός και κόμβος όσο και γεωπολιτικός παίκτης παγκόσμιου βεληνεκούς.