5η Ιουνίου=Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: μια μέρα που θεσπίστηκε για να ευαισθητοποιήσει όλους μας σε περιβαλλοντικά θέματα: μόλυνση, υπερπληθυσμός, φαινόμενο θερμοκηπίου, βιώσιμη ανάπτυξη, προστασία του ζωϊκού βασιλείου, κυκλική οικονομία, για να αναφέρουμε μόνο μερικά…
Προφανώς τα παραπάνω αφορούν όλους μας και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους ανθρώπους και τις οργανώσεις που έταξαν τους εαυτούς τους στην υπηρεσία του περιβάλλοντος. Αιωρείται όμως ένα ερώτημα: γιατί ενώ γενικά υπάρχει ενημέρωση και μπορεί ο καθένας να βρει πληθώρα πληροφοριών και να ενημερωθεί για τους τρόπους που μπορεί να βοηθήσει την διάσωση του περιβάλλοντος (και δεν εννοούμε μόνο την χρηματική συμμετοχή) δεν επιτυγχάνεται η ανάλογη ευαισθητοποίηση; Δηλαδή ακούγεται παράλογο, για να μην πούμε και υποκριτικό για την κοινωνία μας, να ασχολούμαστε π.χ. με το -μείζον, το τονίζουμε αυτό- θέμα της διάσωσης του Αμαζονίου την στιγμή που δεν φροντίζουμε την «αυλή του σπιτιού μας». Για να γίνουμε πιο κατανοητοί ας αναφέρουμε μερικά παραδείγματα:
Κάνουμε ανακαίνιση στο σπίτι μας. Ξηλώνουμε την επίπλωση της κουζίνας και του μπάνιου ή αλλάζουμε την επίπλωση ενός δωματίου και στην συνέχεια την μεταφέρουμε στον κοντινότερο κάδο όπου και απλά την εναποθέτουμε. Θεωρούμε πιθανότατα ότι το απορριμματοφόρο που θα περάσει το επόμενο πρωί θα μαζέψει όλα αυτά τα σκουπίδια κάτι που από ότι φαίνεται δεν είναι και πολύ σίγουρο. Πως θα μπορούσε το απορριμματοφόρο να αφομοιώσει π.χ. έναν καναπέ; Ή μία τουαλέτα; Για αυτό και τέτοια αντικείμενα τα βλέπουμε πολύ συχνά να παραμένουν με τις μέρες και εβδομάδες στην θέση εκείνη. Κάποιοι με αυξημένη αίσθηση χιούμορ υποκρίνονται πως τα περνάνε για καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις (installations), μια υπόθεση που δυστυχώς είναι πολύ καλή για να είναι αληθινή! Υπάρχει και μια περίπτωση να περάσουν πλανόδιοι ρακοσυλλέκτες να πάρουν κάποια αντικείμενα που τους ενδιαφέρουν (περισσότερες πιθανότητες έχει ο καναπές ενώ για την τουαλέτα οι πιθανότητες είναι μάλλον μηδαμινές).
Άλλο: αγοράζουμε φυσικά χριστουγεννιάτικα δέντρα που μια εβδομάδα μετά τα Θεοφάνια τα βλέπουμε να συσσωρεύονται σαν ξεπεσμένοι αριστοκράτες γύρω από τους κάδους σκουπιδιών – αλλά και σε άλλα μέρη. Έχουν παρατηρηθεί πεταμένα χριστουγεννιάτικα δέντρα, κιτρινισμένα και ξεραμένα να σέρνονται σε πεζοδρόμια μέχρι και τον μήνα Μάρτιο!
Να μην πούμε για τα αυτοκίνητα που με την λογική της χρησικτησίας έχουν πλέον μονιμοποιηθεί στα πεζοδρόμια.
Αρχές της Άνοιξης συνέβη κάτι πολύ ενδιαφέρον. Πολλοί Δήμοι ανέθεσαν το κλάδεμα των δέντρων σε εξωτερικούς συνεργάτες. Οι οποίοι πέρασαν και κατέκοψαν τα δέντρα με τέτοιο τρόπο που δεν μπορούν να ανακάμψουν και να ξαναπετάξουν νέα κλαδιά και φύλλωμα. Και αν το κάνουν, τα φύλλα φυτρώνουν γύρω γύρω χωρίς κλαδιά και πλέον το δέντρο μοιάζει περισσότερο με θάμνο. Κάποια δέντρα κόπηκαν τελείως με την λογική ότι ήταν επικίνδυνα. Ξαφνικά δηλαδή ολόκληροι δρόμοι απογυμνώθηκαν και αυτό θα το αισθανθούμε έντονα το καλοκαίρι.
Και τώρα που είναι Άνοιξη, τα αγριόχορτα, που κάποια μπορούν να γίνουν και ψηλά, καταλαμβάνουν κάθε κομμάτι γης, κάθε παρτέρι στα πεζοδρόμια και πνίγουν τα δέντρα που βρίσκονται εκεί. Θα μπορούσε κάθε πολυκατοικία να καθαρίσει τα αγριόχορτα στο πεζοδρόμιο μπροστά στην είσοδό της και για λόγους πρακτικούς αλλά και για λόγους αισθητικούς.
Τέλος, η κακώς εννοούμενη φιλοζωϊα: μετά το Πάσχα οι δρόμοι γεμίζουν κόκαλα. Ή όταν κάποιοι καταναλώσουν ψαρικά, βλέπεις δεξιά-αριστερά ψαροκόκαλα. Οι συγκεκριμένοι «φιλόζωοι» πιστεύουν ότι τα σκυλιά τρώνε κόκαλα και οι γάτες ψαροκόκαλα και όλα αυτά τα αποφάγια κατεβαίνουν στο πεζοδρόμιο για την διατροφή των αδέσποτων. Το τραγικό είναι ότι το ίδιο συμβαίνει και με τα κόκαλα του κοτόπουλου που στην πραγματικότητα είναι κίνδυνος-θάνατος για το πεπτικό σύστημα των ζώων. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι «φιλόζωοι» που είτε κακοποιούν είτε φολιάζουν τα αδέσποτα. Γιατί η κακοποίηση των ζώων μοιάζει να έχει εξελιχθεί πλέον σε σπόρ και χόμπυ. Και για να μην είμαστε δεικτικοί μόνο με αυτούς που κακοποιούν τα ζώα οφείλουμε να πούμε ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν ιδιοκτήτες ζώων που με την πρώτη ευκαιρία θα αφήσουν τα περιττώματα του σκύλου χωρίς να τα μαζέψουν ή εκείνοι που βγάζουν βόλτα το ζώο τους ελεύθερο και χωρίς να το κρατάνε.
Θα πει κανείς: τι σχέση έχουν όλα αυτά με το Περιβάλλον; Δεν έχει την ίδια βαρύτητα το λιώσιμο των πάγων στους Πόλους με τα αυτοκίνητα που παρκάρουν στα πεζοδρόμια. Ούτε η καταστροφή του Αμαζονίου με τα αγριόχορτα που φυτρώνουν ανενόχλητα και στο παραμικρό κομμάτι που καλύπτεται από χώμα. Κι όμως! Επειδή η κουβέντα αυτή ξεκίνησε ακριβώς από το ότι δεν υπάρχει ευαισθητοποίηση για τα σημαντικά αυτά θέματα και ποιοι μπορεί να είναι οι λόγοι που συμβαίνει αυτό, λοιπόν, ιδού οι λόγοι: αν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα απλά θέματα για το άμεσο περιβάλλον μας τότε για ποιο λόγο να ασχοληθούμε με τον Αμαζόνιο και τον Βόρειο Πόλο; Και να μην πει κανείς ότι άλλο το Περιβάλλον εκείνο και άλλο το περιβάλλον αυτό, το κοντινό μας! Γιατί και στις δύο περιπτώσεις μιλάμε για ποιότητα στην ζωή μας είτε άμεση είτε μακροπρόθεσμη. Απλά όταν αναφερόμαστε στα πλαστικά στους ωκεανούς και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας μιλάμε για ποιότητα της ζωής των παιδιών μας και των παιδιών των παιδιών μας. Αλλά αυτά είναι μακρινά για να μας αγγίξουν.
Και σε ότι αφορά την φροντίδα του άμεσου περιβάλλοντός μας, του δρόμου, του κήπου μας, της γειτονιάς μας, δικαιολογίες υπάρχουν πολλές, πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν: θα αντιτείνει δηλαδή αυτός που παρκάρει το αυτοκίνητό του στο πεζοδρόμιο μπροστά στην είσοδο του σπιτιού του γείτονα ότι «δεν υπάρχει άδεια θέση στον δρόμο, τα αυτοκίνητα έχουν γίνει πάρα πολλά στην περιοχή και αν θέλω να το παρκάρω κανονικά πρέπει να ξενιτευτώ». Θα πεί ο γείτονας που έχει αφήσει τα αγριόχορτα στο πεζοδρόμιό του ότι «αυτό είναι δουλειά του Δήμου και όχι δικιά μου». Θα ξεσπάσει αυτός που κατέβασε την τουαλέτα του στον κάδο «και που να την πάω; Πήρα τηλέφωνο τον δήμο να στείλει το φορτηγό και δεν ήρθε ποτέ». Οι υποστηρικτές της κοπής των δέντρων και του άγαρμπου κλαδέματος συνηθίζουν να λένε «ξέρουν αυτοί (αυτοί που κλάδεψαν τα δέντρα), το έκαναν και πέρυσι και τα δέντρα φούντωσαν μετά» ή θα σχολιάσουν την αντίδραση στην κοπή των δέντρων ότι «δεν έχουν βαθιές ρίζες, αν πέσει κανένα από αυτά και σκοτώσει κανέναν άνθρωπο ποιόν θα κυνηγήσουν μετά; Τον Δήμαρχο». Και αυτοί που σκορπίζουν τα κόκαλα για τα αδέσποτα «μα είναι το καλλίτερό τους, μου το είπε κτηνίατρος». Και η κουβέντα μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρο και ενδεχόμενα στο τέλος να εκτροχιαστεί κιόλας!
Βέβαια μέχρι τώρα κάνουμε κριτική, που είναι εύκολη δουλειά. Πως όμως φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση αδιαφορίας ή, ας το πούμε κι έτσι, αποστασιοποίησης; Γιατί δεχόμαστε όλες αυτές τις παραβιάσεις της ποιότητας της ζωής μας (μιλάμε για το περιβάλλον στα στενά όρια των πόλεών μας); Προφανώς ισχύει μία άτυπη «omerta» αφού ξέρουμε ότι η αποδοχή μιας παράβασης από κάποιους άλλους δίνει και σε μας το δικαίωμα να κάνουμε κάποια στιγμή που μας βολέψει την ίδια ή κάποια παρόμοια παράβαση. Αλλά υπάρχει και πραγματικό θέμα αλλοτρίωσης από την πραγματική ζωή: γιατί είναι γεγονός ότι πλέον, για την πλειοψηφία η ζωή εκτυλίσσεται μέσα σε τέσσερεις τοίχους (είτε του σπιτιού είτε του χώρου εργασίας) και μέσα στα κυκλώματα του κινητού τηλεφώνου. Άντε και στο τιμόνι ενός αυτοκινήτου. Εν γένει όμως είναι μια ζωή «περίκλειστη» και περιορισμένη. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας – με την ευρύτερη έννοια, ότι δηλαδή μας περιβάλλει – έχει αλλάξει δραματικά. Η αντίληψή μας περιορίζεται σε καθαρά «οπτικές» εικόνες, «εγκεφαλικές» θα λέγαμε που δεν αγγίζουν τις υπόλοιπες αισθήσεις μας. Κάποτε, την Άνοιξη χαιρόμασταν να μυρίζουμε τις ανθισμένες τριανταφυλλιές και τα άλλα λουλούδια. Σήμερα θαρρείς, τα λουλούδια δεν μυρίζουν πια λες και έχουν μεταλλαχτεί και αυτά. Μόνο που δεν είναι αυτό που έχει συμβεί ακριβώς. Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι εμείς χάσαμε την ικανότητα να μυρίζουμε. Έτσι, τα αγριόχορτα έχασαν κι αυτά την σημασία τους και δεν μας ενδιαφέρει αν φυτρώνουν και καταπίνουν παρτέρια, δέντρα και λουλούδια. Τα ζώα είναι για μας παράξενα, εχθρικά όντα που τα εξοντώνουμε λες και πρόκειται για κακούς εξωγήινους που θέλουν να καταλάβουν την Γη (επηρεασμένοι και από ηλεκτρονικά παιχνίδια δράσης). Τα κόκαλα τα πετάμε νομίζοντας ότι έτσι εκπληρώνουμε φιλοζωικά στάνταρντς κοκ
Επειδή όμως μακρηγορήσαμε, γενικά πιστεύουμε ότι για όλα υπάρχει κάποια λύση έστω και ατελής: μπορούμε να σταματήσουμε να αφήνουμε κόκαλα για τα αδέσποτα, μπορούμε να καλούμε την ειδική υπηρεσία του Δήμου να μαζέψει τα «δύσκολα» απορρίμματα και αν δεν έλθει με την πρώτη κλήση να επιμείνουμε. Να ζητήσουμε εξηγήσεις από τον Δήμο για τον λόγο που κλαδεύει τα δέντρα με αυτό τον τρόπο και τον λόγο που κόβει δέντρα. Να ξενιτευτούμε-ναι, δεν θα μας κάνει δα και κανένα μεγάλο κακό να περπατήσουμε 100 ή 200 μέτρα (εκτός αν έχουμε κάποιο ιατρικό πρόβλημα)-για να παρκάρουμε το αυτοκίνητο μας κανονικά και όχι πάνω σε πεζοδρόμιο (αλλά όλοι θέλουμε να το έχουμε μπροστά στο σπίτι μας). Να ταΐσουμε τα αδέσποτα όχι πετώντας αποφάγια σε χαρτιά και σακούλες αλλά σε κύπελλα και σε συγκεκριμένες θέσεις τα οποία θα αποσύρουμε μετά.
Βέβαια υπάρχει και η λύση αντί όλων αυτών να πληρώσουμε μια συνδρομή σε κάποια περιβαλλοντική ΜΚΟ και να «ανεβάσουμε» το στόρυ στο Instagram ή να παρακολουθούμε περιβαλλοντικές ομάδες στο FB και να πράττουμε τα δέοντα (likes, κοινοποιήσεις, comments με emojis και τέτοια) ώστε να ισχυριστούμε ύστερα, μετά παρρησίας, ότι αγωνιούμε για το λιώσιμο των πάγων στην Γροιλανδία.
Η εικόνα του άρθρου είναι οι ” τρεις γυναικείες φιγούρες” του Kazimir Malevich (1930)
